Wskaźniki referencyjne

Wskaźniki mogą się zmieniać w trakcie trwania umowy. Ryzyko dotyczy nie tylko wartości wskaźnika, ale mają na nie wpływ inne sytuacje, takie jak:

• administrator zmienia metodologię wyznaczania wartości danego wskaźnika referencyjnego,

• administrator przestaje opracowywać dany wskaźnik referencyjny,
• organ nadzoru cofa administratorowi zezwolenie na opracowywanie danego wskaźnika,
• wskaźnik przestał być reprezentatywny dla danego rynku bazowego lub nie pasuje do sytuacji gospodarczej,
• organ nadzoru uznał, że wskaźnik nie mierzy już wiarygodnie danego rynku bazowego,
• pojawi się konieczność zastąpienia wskaźnika dotychczasowego wskaźnikiem alternatywnym, który nie jest obecnie znany,
• wystąpi konieczność zastosowania wskaźnika alternatywnego z odpowiednią korektą (mimo korekty wskaźnik alternatywny nie będzie na chwilę zastąpienia na dokładnie takim samym poziomie i może skokowo się zmienić),
• tymczasowo nie ogłoszono wskaźnika,
• wskaźnik trwale zniknął,
• nie opublikowano wartości wskaźnika dla danej waluty (np. LIBOR CHF) lub okresu (np. LIBOR 3M),
• kontrahent centralny zmienia wskaźnik stosowany w rozliczeniach transakcji, co powoduje zmianę wskaźnika zgodnie z zawartą umową lub regulaminem.

Przykładowo, administrator może zmienić metodę wyliczania wskaźnika. Konieczność zmiany metody w danej sytuacji może wynikać z rozporządzenia BMR i ma służyć lepszemu pomiarowi zmieniającego się rynku bazowego.

Jeśli nie będziemy mogli stosować wskaźnika określonego w zawartych umowach (np. dlatego, że administrator stracił wymagane zezwolenie) lub gdy przestanie on być publikowany, będziemy, co do zasady, zastępować go, tzw. wskaźnikiem alternatywnym.

Wskaźnik alternatywny to inny wskaźnik wybrany zgodnie z postanowieniami danej umowy lub regulaminu.

Zmiana wskaźnika może wiązać się z tym, że Twoje świadczenie zwiększy się lub zmniejszy. Na przykład, jeśli masz kredyt i wzrośnie jego oprocentowanie, Twoja rata będzie wyższa niż w chwili, gdy otrzymałeś kredyt. Zwiększy się także całkowita kwota, którą musisz spłacić.

Nowy wskaźnik alternatywny może cechować się większą zmiennością niż ten, który był stosowany wcześniej.

Zasady zastąpienia wskaźnika opisujemy w umowach lub regulaminach. Proces ten jest wieloetapowy, uwzględniamy w nim, czy i jaki wskaźnik alternatywny możemy zastosować. Sprawdzamy np., co wskazuje  organ nadzoru, bank centralny, administrator lub kontrahent centralny.

Dla wskaźników stopy procentowej, które wpływają na wartość oprocentowania, wskaźnikiem alternatywnym może być stopa referencyjna banku centralnego (zależnie od waluty zobowiązania):

• dla PLN – stopę referencyjną NBP,
• dla EUR - deposit facility rate, Europejskiego Banku Centralnego,
• dla CHF - SNB policy rate, Szwajcarskiego Banku Narodowego,
• dla USD – górną granicę zakresu Federal funds rate, Systemu Rezerwy Federalnej USA,
• dla GBP - Bank of England base rate, Banku Anglii,
• dla JPY - Bank of Japan  basic loan rate, Banku Japonii,
• dla CZK - two-week repo rate, Narodowego Banku Czeskiego.

Stopę referencyjną banku centralnego stosujemy, gdy nie będzie innych możliwości zastąpienia (wskaźnika  - wskaźnikiem alternatywnym), zgodnie z zapisami umowy/regulaminu.

Korekta – wartość lub działanie, które stosujemy, aby ograniczyć ekonomiczne skutki zastąpienia wskaźnika podstawowego wskaźnikiem alternatywnym. Korekta może:

• być wartością dodatnią, ujemną, zerową,

• być określona wzorem lub metodą obliczenia (np. poprzez składanie czy kapitalizowanie dziennych stawek procentowych przez okres, dla którego obliczane są odsetki),

• obejmować inne dostosowania związane z zastąpieniem wskaźnika.

Jeśli zgodnie z postanowieniami wiążącej nas umowy, korekta będzie równa medianie różnic między dotychczas obowiązującym wskaźnikiem a wskaźnikiem alternatywnym:

1) Obliczamy różnicę między dotychczasowym wskaźnikiem a wskaźnikiem alternatywnym:

• za okres 24 miesięcy przed dniem, w którym wskaźnik alternatywny zastępuje dotychczasowy wskaźnik (lub krótszy, jeśli wskaźnik lub wskaźnik alternatywny publikowano krócej),
• z każdego dnia z badanego okresu, w którym był publikowany zarówno dotychczasowy wskaźnik, jak i wskaźnik alternatywny.

2) Układamy różnice w kolejności od najniższej do najwyższej.

3) Jeśli liczba różnic jest:

• nieparzysta – medianą jest środkowa różnica,
• parzysta – medianą jest średnia arytmetyczna dwóch środkowych różnic.

Przykład

W przykładzie pokazujemy nasze kolejne kroki, jeśli proces wyznaczania wskaźnika alternatywnego, zgodnie z zapisami umowy, zakończy się tym, że zastosujemy stopę referencyjną NBP i korektę liczymy jako medianę różnic z danego okresu między wskaźnikiem dotychczasowym a wskaźnikiem alternatywnym.

Założenia:

31.08.2020 – wskaźnik WIBOR 3M opublikowano po raz ostatni. Jego wartość wyniosła wtedy 0,23%

01.09.2020 - wskaźnik WIBOR 3M przestaje być trwale publikowany. Wartość stopy referencyjnej NBP w tym dniu to 0,1%.

Co robimy?

1) Przyjmujemy, że wartość wskaźnika alternatywnego to 0,1%.

2) Korygujemy wskaźnik alternatywny o medianę różnic między dotychczas obowiązującym wskaźnikiem a wskaźnikiem alternatywnym.

Wykres 1 przedstawia różnicę między wskaźnikiem WIBOR 3M i stopą referencyjną NBP w okresie 31.08.2018-31.08.2020 r.

Wykres 1

3) Różnice między wskaźnikiem i wskaźnikiem alternatywnym (łącznie 527 obserwacji) ustawiliśmy od najniższej do najwyższej. Wszystkie wartości zamieściliśmy w tabeli.

4) Mediana w naszym przykładzie to 264. obserwacja. Jej wartość to 0,22%.

5) Korektę 0,22% dodajemy do wskaźnika alternatywnego. Ostatecznie wartość nowego wskaźnika to 0,32% (0,1% + 0,22% = 0,32%).

Ryzykiem stopy procentowej objęte są wszystkie kredyty ze zmienną stopą procentową. Dotyczy to zarówno kredytów złotowych jak i walutowych. Na oprocentowanie kredytu składają się:

• wskaźnik stopy procentowej (np. WIBOR, LIBOR, EURIBOR) - jego wartość sprawdzamy w dniu wskazanym w umowie oraz
• marża banku, czyli stała wartość określona w umowie.

Każdy wskaźnik stopy procentowej określa się dla danego okresu (tenoru): tj. dla 1 miesiąca, 3 miesięcy, 6 miesięcy lub innego. Oznacza się go odpowiednio: 1M, 3M, 6M (np. dla waluty PLN jako WIBOR 1M, WIBOR 3M, WIBOR 6M).

Odsetki od kredytu mogą zmieniać się co 1, 3, 6 miesięcy wraz ze zmianą wskaźnika stopy procentowej (np. stawki WIBOR 1M co 1 miesiąc, stawki WIBOR 3M zmieniają się co 3 miesiące, itd.).

Wszystkie kredyty ze zmienną stopą procentową wiążą się z ryzykiem jej zmiany. Wzrost (spadek) tego wskaźnika wpłynie na wzrost (spadek) wysokości części odsetkowej Twojej raty.

Przykład

Masz kredyt, którego oprocentowanie wynosi 2,23%. Na oprocentowanie składają się wskaźnik w wysokości 0,23% oraz marża 2%.

Jeśli wskaźnik wzrośnie o 0,5% - do poziomu 0,73% - oprocentowanie Twojego kredytu wzrośnie o 0,5% i wyniesie 2,73%.

Zmiana wartości wskaźnika walutowego wpływa na zmianę wartości zobowiązania denominowanego w jednej walucie po przeliczeniu na drugą walutę.

Przykład

Wartość nominalna Twojego zobowiązania: 20 000 EUR
Wartość wskaźnika określającego relację EUR do PLN: wynosi 4,40 PLN za 1 EUR
Wartość Twojego zobowiązania w PLN: 88 000 PLN

I scenariusz: wskaźnik euro spada o 10% - do poziomu 3,96 PLN za 1 EUR.
Wartość Twojego zobowiązania w PLN wyniesie 79 200 PLN.

II scenariusz: wskaźnik euro wzrasta o 10% - do poziomu 4,84 PLN za EUR.
Wartość Twojego zobowiązania w PLN wyniesie 96 800 PLN.