Wskaźniki referencyjne

Na tej stronie zebraliśmy najważniejsze informacje na temat wskaźników referencyjnych. Dowiesz się tu:

co to są wskaźniki referencyjne i do czego służą,
co się zmienia w związku z rozporządzeniem BMR,
z jakimi ryzykami wiąże się stosowanie wskaźników,
jak postępujemy przy zmianie wskaźnika,
jak zmiana wskaźnika wpływa np. na oprocentowanie,
gdzie znajdziesz więcej informacji o wskaźnikach.

Wskaźniki referencyjne

To wskaźniki (stopy procentowej, walutowe, towarowe) stosowane na rynkach finansowych, takie jak: WIBOR, LIBOR, EURIBOR czy WM Reuters Spot Rate. Więcej informacji znajdziesz tutaj.

Na podstawie wskaźników referencyjnych:

banki wyznaczają oprocentowanie kredytów, lokat, produktów strukturyzowanych, papierów dłużnych i innych instrumentów finansowych,
strony umów mogą określać swoje wzajemne zobowiązania i rozliczać transakcje.

Wskaźniki opracowują niezależni od nas administratorzy, którzy:

określają i zarządzają mechanizmami wyznaczania wskaźnika,
gromadzą, analizują i przetwarzają dane niezbędne do wyliczenia wskaźnika,
wyznaczają wskaźnik (zgodnie z przyjętą przez siebie metodą i w oparciu o zebrane dane).

Wartość wskaźnika referencyjnego oblicza się na podstawie zewnętrznych danych, aby zmierzyć określony rynek bazowy. Wartość ta jest zmienna w zależności od sytuacji ekonomicznej.

Administratorzy muszą więc tak dobierać metodologię liczenia swoich wskaźników, aby:

pomiar rynku bazowego był jak najbardziej dokładny i rzetelny,
dane używane do pomiaru miały odpowiednio wysoką jakość.

Co się zmienia?

Po kryzysie finansowym z lat 2008-2009 Komisja Europejska zaczęła prace nad nowym standardem wyliczania i stosowania wskaźników referencyjnych, które zaowocowały rozporządzeniem BMR, przyjętym 8 czerwca 2016 r.

Pełna nazwa rozporządzenia: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszu inwestycyjnego i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014.

Treść (pol.)

Treść (ang.)

Co daje nowy standard?

Nowe zasady, w założeniu autorów rozporządzenia, mają sprawić, że wskaźniki będą bardziej wiarygodne, przejrzyste, i rzetelne.

Rozporządzenie BMR określa także zasady działania i obowiązki administratorów wskaźników i podmiotów, które przekazują administratorom dane niezbędne do wyliczenia wskaźników.

Zgodnie z rozporządzeniem BMR, abyśmy mogli stosować wskaźnik w umowach finansowych lub instrumentach finansowych, administrator wskaźnika m. in.:

powinien zapewnić zgodność wskaźnika z BMR oraz przepisami wydanymi na jego podstawie,
musi mieć zezwolenie odpowiedniego organu, być zarejestrowanym lub korzystać z innego przepisu szczególnego pozwalającego na stosowanie wskaźnika (z takiego przepisu przejściowego korzystamy np. w odniesieniu do wskaźnika WIBOR, którego administrator złożył wniosek o zezwolenie i oczekuje na jego otrzymanie),
powinien określić i w miarę potrzeby uaktualniać, właściwą metodologię wyznaczania wartości wskaźnika referencyjnego.

1.
Ryzyka związane ze wskaźnikami
- Wskaźniki mogą się zmieniać w trakcie trwania umowy. Ryzyko dotyczy nie tylko wartości wskaźnika, ale mają na nie wpływ inne sytuacje, takie jak:
  - administrator zmienia metodologię wyznaczania wartości danego wskaźnika referencyjnego,
  - administrator przestaje opracowywać dany wskaźnik referencyjny,
  - organ nadzoru cofa administratorowi zezwolenie na opracowywanie danego wskaźnika,
  - wskaźnik przestał być reprezentatywny dla danego rynku bazowego lub nie pasuje do sytuacji gospodarczej,
  - organ nadzoru uznał, że wskaźnik nie mierzy już wiarygodnie danego rynku bazowego,
  - pojawi się konieczność zastąpienia wskaźnika dotychczasowego wskaźnikiem alternatywnym, który nie jest obecnie znany,
  - wystąpi konieczność zastosowania wskaźnika alternatywnego z odpowiednią korektą (mimo korekty wskaźnik alternatywny nie będzie na chwilę zastąpienia na dokładnie takim samym poziomie i może skokowo się zmienić),
  - tymczasowo nie ogłoszono wskaźnika,
  - wskaźnik trwale zniknął,
  - nie opublikowano wartości wskaźnika dla danej waluty (np. LIBOR CHF) lub okresu (np. LIBOR 3M),
  - kontrahent centralny zmienia wskaźnik stosowany w rozliczeniach transakcji, co powoduje zmianę wskaźnika zgodnie z zawartą umową lub regulaminem.
  Przykładowo, administrator może zmienić metodę wyliczania wskaźnika. Konieczność zmiany metody w danej sytuacji może wynikać z rozporządzenia BMR i ma służyć lepszemu pomiarowi zmieniającego się rynku bazowego.
  
  Jeśli nie będziemy mogli stosować wskaźnika określonego w zawartych umowach (np. dlatego, że administrator stracił wymagane zezwolenie) lub gdy przestanie on być publikowany, będziemy, co do zasady, zastępować go, tzw. wskaźnikiem alternatywnym.
  
  Wskaźnik alternatywny to inny wskaźnik wybrany zgodnie z postanowieniami danej umowy lub regulaminu.
2.
Co oznacza dla Ciebie zmiana wskaźnika?
- Zmiana wskaźnika może wiązać się z tym, że Twoje świadczenie zwiększy się lub zmniejszy. Na przykład, jeśli masz kredyt i wzrośnie jego oprocentowanie, Twoja rata będzie wyższa niż w chwili, gdy otrzymałeś kredyt. Zwiększy się także całkowita kwota, którą musisz spłacić.
  
  Nowy wskaźnik alternatywny może cechować się większą zmiennością niż ten, który był stosowany wcześniej.

Co się dzieje, gdy wystąpi ryzyko związane ze wskaźnikiem?

administrator zrezygnuje z opracowywania wskaźnika	. Najczęstsze przyczyny to: 1) względy biznesowe, 2) problem z reprezentatywnością danych (z analiz administratora wynika, że dane, na których bazuje wskaźnik, nie są już reprezentatywne dla rynku lub realiów gospodarczych).
administrator może nie wyznaczyć wskaźnika	Może zdarzyć się, że administrator nie będzie w stanie wyznaczyć wartości wskaźnika. W danym dniu może np. nie otrzymać wystarczającej ilości danych, aby wyliczyć wartość wskaźnika.
brak wskaźnika	1) Nie możemy stosować wskaźnika, aby ustalić wartość wzajemnych świadczeń. 2) Stosujemy postanowienia umowne lub bezwzględnie obowiązuje przepisy prawa. a w konsekwencji: 3) Wskazujemy wskaźnik alternatywny, który będziemy stosować. 4) Jeśli zastosujemy wskaźnik alternatywny, możemy go skorygować zgodnie z umową lub mającymi zastosowanie przepisami prawa.
korekta wskaźnika	1) Gdy wskaźnik dotychczasowy trwale znika i wprowadzamy wskaźnik alternatywny, korektę, którą dodamy do wskaźnika alternatywnego, ustalamy raz. Stosujemy ją przez cały czas, gdy korzystamy z danego wskaźnika alternatywnego. 2) Korekta może mieć wartość dodatnią, ujemną bądź zerową. 3) Korektę możemy też wyznaczyć na podstawie określonego działania arytmetycznego. 4) Korektę możemy też stosować przy okresowym braku publikacji wskaźnika - zastąpimy wtedy wskaźnik wskaźnikiem alternatywnym w dniu, w którym nie opublikowano wskaźnika.
dlaczego stosujemy korektę	Korektę stosuje się, aby ograniczyć ekonomiczne skutki zastąpienia dotychczasowego wskaźnika. Nie jesteśmy jednak w stanie oszacować, jak ta zmiana wpłynie na wartość zobowiązań. Np. w kredytach hipotecznych zastosowanie wskaźnika alternatywnego może spowodować wzrost lub spadek oprocentowania, a więc także wzrost lub obniżenie raty kredytu. Korektę może też wyznaczyć podmiot zewnętrzny (np. organ nadzoru), na co nie mamy wpływu.
papiery dłużne szczegółowe zasady	1) To, jak stosujemy wskaźnik alternatywny, wraz z korektą, regulują (lub będą regulować) warunki emisji papierów dłużnych. 2) Efektem zastąpienia wskaźnika może być korekta rozliczeń między emitentem papierów wartościowych a posiadaczami papierów dłużnych.

4.
Jak zastępujemy wskaźnik?
- Zasady zastąpienia wskaźnika opisujemy w umowach lub regulaminach. Proces ten jest wieloetapowy, uwzględniamy w nim, czy i jaki wskaźnik alternatywny możemy zastosować. Sprawdzamy np., co wskazuje organ nadzoru, bank centralny, administrator lub kontrahent centralny.
  
  Dla wskaźników stopy procentowej, które wpływają na wartość oprocentowania, wskaźnikiem alternatywnym może być stopa referencyjna banku centralnego (zależnie od waluty zobowiązania):
  - dla PLN – stopę referencyjną NBP,
  - dla EUR - deposit facility rate, Europejskiego Banku Centralnego,
  - dla CHF - SNB policy rate, Szwajcarskiego Banku Narodowego,
  - dla USD – górną granicę zakresu Federal funds rate, Systemu Rezerwy Federalnej USA,
  - dla GBP - Bank of England base rate, Banku Anglii,
  - dla JPY - Bank of Japan basic loan rate, Banku Japonii,
  - dla CZK - two-week repo rate, Narodowego Banku Czeskiego.
  Stopę referencyjną banku centralnego stosujemy, gdy nie będzie innych możliwości zastąpienia (wskaźnika - wskaźnikiem alternatywnym), zgodnie z zapisami umowy/regulaminu.
5.
Jak ustalamy korektę?
- Jeśli zgodnie z postanowieniami wiążącej nas umowy, korekta jest równa medianie różnic między dotychczas obowiązującym wskaźnikiem a wskaźnikiem alternatywnym:
  
  1) Obliczamy różnicę między dotychczasowym wskaźnikiem a wskaźnikiem alternatywnym:
  - za okres 24 miesięcy przed dniem, w którym wskaźnik alternatywny zastępuje dotychczasowy wskaźnik (lub krótszy, jeśli wskaźnik lub wskaźnik alternatywny publikowano krócej),
  - z każdego dnia z badanego okresu, w którym był publikowany zarówno dotychczasowy wskaźnik, jak i wskaźnik alternatywny.
  2) Układamy różnice w kolejności od najniższej do najwyższej.
  
  3) Jeśli liczba różnic jest:
  - nieparzysta – medianą jest środkowa różnica,
  - parzysta – medianą jest średnia arytmetyczna dwóch środkowych różnic.
  Przykład
  
  W przykładzie pokazujemy nasze kolejne kroki, jeśli proces wyznaczania wskaźnika alternatywnego, zgodnie z zapisami umowy, zakończy się tym, że zastosujemy stopę referencyjną NBP i korektę liczymy jako medianę różnic z danego okresu między wskaźnikiem dotychczasowym a wskaźnikiem alternatywnym.
  
  Założenia:
  
  31.08.2020 – wskaźnik WIBOR 3M opublikowano po raz ostatni. Jego wartość wyniosła wtedy 0,23%
  
  01.09.2020 - wskaźnik WIBOR 3M przestaje być trwale publikowany. Wartość stopy referencyjnej NBP w tym dniu to 0,1%.
  
  Co robimy?
  
  1) Przyjmujemy, że wartość wskaźnika alternatywnego to 0,1%.
  
  2) Korygujemy wskaźnik alternatywny o medianę różnic między dotychczas obowiązującym wskaźnikiem a wskaźnikiem alternatywnym.
  
  Wykres 1 przedstawia różnicę między wskaźnikiem WIBOR 3M i stopą referencyjną NBP w okresie 31.08.2018-31.08.2020 r.
  
  Wykres 1
- 3) Różnice między wskaźnikiem i wskaźnikiem alternatywnym (łącznie 527 obserwacji) ustawiliśmy od najniższej do najwyższej. Wszystkie wartości zamieściliśmy w tabeli.
  
  4) Mediana w naszym przykładzie to 264. obserwacja. Jej wartość to 0,22%.
  
  5) Korektę 0,22% dodajemy do wskaźnika alternatywnego. Ostatecznie wartość nowego wskaźnika to 0,32% (0,1% + 0,22% = 0,32%).
6.
Jak zmiana wskaźnika wpływa na Twoje produkty (przykłady)?
- Ryzykiem stopy procentowej objęte są wszystkie kredyty ze zmienną stopą procentową. Dotyczy to zarówno kredytów złotowych jak i walutowych. Na oprocentowanie kredytu składają się:
  - wskaźnik stopy procentowej (np. WIBOR, LIBOR, EURIBOR) - jego wartość sprawdzamy w dniu wskazanym w umowie oraz
  - marża banku, czyli stała wartość określona w umowie.
  Każdy wskaźnik stopy procentowej określa się dla danego okresu (tenoru): tj. dla 1 miesiąca, 3 miesięcy, 6 miesięcy lub innego. Oznacza się go odpowiednio: 1M, 3M, 6M (np. dla waluty PLN jako WIBOR 1M, WIBOR 3M, WIBOR 6M).
  
  Odsetki od kredytu mogą zmieniać się co 1, 3, 6 miesięcy wraz ze zmianą wskaźnika stopy procentowej (np. stawki WIBOR 1M co 1 miesiąc, stawki WIBOR 3M zmieniają się co 3 miesiące, itd.).
7.
Jak zmiana wskaźnika (stopy procentowej) wpływa na oprocentowanie Twojego kredytu?
- Wszystkie kredyty ze zmienną stopą procentową wiążą się z ryzykiem jej zmiany. Wzrost (spadek) tego wskaźnika wpłynie na wzrost (spadek) wysokości części odsetkowej Twojej raty.
  
  Przykład
  
  Masz kredyt, którego oprocentowanie wynosi 2,23%. Na oprocentowanie składają się wskaźnik w wysokości 0,23% oraz marża 2%.
  
  Jeśli wskaźnik wzrośnie o 0,5% - do poziomu 0,73% - oprocentowanie Twojego kredytu wzrośnie o 0,5% i wyniesie 2,73%.
8.
Jak zmiana wskaźnika walutowego wpływa na wartość zobowiązania walutowego?
- Zmiana wartości wskaźnika walutowego wpływa na zmianę wartości zobowiązania denominowanego w jednej walucie po przeliczeniu na drugą walutę.
  
  Przykład
  
  Wartość nominalna Twojego zobowiązania: 20 000 EUR
  Wartość wskaźnika określającego relację EUR do PLN: wynosi 4,40 PLN za 1 EUR
  Wartość Twojego zobowiązania w PLN: 88 000 PLN
  
  I scenariusz: wskaźnik euro spada o 10% - do poziomu 3,96 PLN za 1 EUR.
  Wartość Twojego zobowiązania w PLN wyniesie 79 200 PLN.
  
  II scenariusz: wskaźnik euro wzrasta o 10% - do poziomu 4,84 PLN za EUR.
  Wartość Twojego zobowiązania w PLN wyniesie 96 800 PLN.

Kluczowe wskaźniki referencyjne stosowane w umowach

WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate)

używa się go jako składowej oprocentowania (np. kredytów),
wskaźnik referencyjny stopy procentowej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia o wskaźnikach referencyjnych,
kluczowy wskaźnik referencyjny, o którym mowa w art. 20 ust. 1 rozporządzenia BMR (w wykazie od marca 2019r.)

WIBOR jest opracowywany według metody, którą samodzielnie określił GPW Benchmark S.A. Szczegóły dotyczące WIBOR, w tym opis metody jego opracowywania, są dostępne na stronie internetowej GPW Benchmark S.A.

LIBOR

wskaźnik referencyjny stopy procentowej w rozumieniu rozporządzenia BMR,
używa się go jako składowej oprocentowania (np. kredytów).

Wskaźnik od 2014 r. jest opracowywany przez ICE Benchmark Administration (IBA). Wcześniej administratorem wskaźnika był BBA (British Bankers Association).

IBA opracowuje wskaźnik według samodzielnie określonej metody, pod nadzorem brytyjskiej Financial Conduct Authority (FCA).

Na stronie internetowej IBA dostępne są szczegółowe informacje dotyczące LIBOR, w tym:

opis kluczowych elementów metody opracowywania wskaźnika,
oświadczenie o wskaźniku referencyjnym (na podstawie art. 27 rozporządzenia BMR),
procedury dotyczące skarg związanych z wyznaczaniem wskaźnika.

Specyficzne ryzyka dot. tego wskaźnika obejmują w szczególności: ryzyko zaprzestania publikowania. Nie można zagwarantować, że LIBOR będzie kontynuowany w obecnej formie (lub wcale) po zakończeniu 2021 r.

EURIBOR

wskaźnik referencyjny stopy procentowej w rozumieniu rozporządzenia BMR,
używa się go jako składowej oprocentowania (np. kredytów)

Wskaźnik jest opracowywany przez the European Money Markets Institute (EMMI), na podstawie zezwolenia Belgijskiego Urzędu ds. Usług i Rynków Finansowych (Financial Services and Markets Authority) z 2.07.2019 r.

EMMI opracowuje wskaźnik według samodzielnie określonej metody pod nadzorem Belgijskiego Urzędu ds. Usług i Rynków Finansowych.

Na stronie internetowej EMMI dostępne są szczegółowe informacje dotyczące EURIBOR, w tym:

opis kluczowych elementów metody opracowywania wskaźnika,
oświadczenie o wskaźniku referencyjnym na podstawie art. 27 rozporządzenia BMR),
procedury dotyczące skarg związanych z wyznaczaniem wskaźnika.

Gdzie znajdziesz więcej informacji o wskaźnikach

Nazwa wskaźnika	Typ wskaźnika	Administrator wskaźnika (może się zmienić)	Strona internetowa	Metodologia obliczania wskaźnika
WIBOR	wskaźnik stopy procentowej	GPW Benchmark S.A.	www.gpwbenchmark.pl	https://gpwbenchmark.pl/dokumentacja
LIBOR	wskaźnik stopy procentowej	ICE Benchmark Administration (IBA)	www.theice.com	www.theice.com/iba
EURIBOR	wskaźnik stopy procentowej	European Money Markets Institute (EMMI)	www.emmi-benchmarks.eu	www.emmi-benchmarks.eu/euribor-org/
Bloomberg FX Fixing	wskaźnik walutowy	Bloomberg Index Services Limited (BISL)	www.bloomberg.com/	www.bloomberg.com/professional/product/indices/benchmark-regulation-resources/
WM Reuters Spot Rate	wskaźnik walutowy	Refinitiv Benchmark Services (UK) Limited ('RBSL')	www.refinitiv.com/	www.refinitiv.com/content/dam/marketing/en_us/documents/methodology/wm-reuters-methodology.pdf
Fixing NBP	wskaźnik walutowy	Narodowy Bank Polski (NBP)	www.nbp.pl	www.nbp.pl

Informacje w tym materiale mają charakter ogólny i są aktualne w dniu, w którym je opublikowaliśmy (10.12.2020).

To, jak postępujemy w konkretnych przypadkach, opisujemy szczegółowo w umowach i regulaminach.

Może zdarzyć się jednak, że w danej sytuacji zastosujemy inne zasady, niż opisane powyżej.

Wskaźniki referencyjne